'Waardevolle verhalen - een relativerend perspectief'

Afgelopen zondag sloot ik de MOOC 'The Mind is Flat' (#FLthemindisflat) af. Een online cursus van de universiteit van Warwick, enthousiast gebracht door Prof. Nick Chater. Chater maakt op basis van een aantal experimenten op het gebied van menselijke waarneming, zelfrapportage en gedrag, zeer aannemelijk dat we wel denken over een stabiele set aan waarden en voorkeuren te beschikken, maar dat de praktijk in een andere richting lijkt te wijzen. Hij noemt onze 'mind' dan ook een 'improviser', een 'story teller'. Of simpel gezegd: geconfronteerd met een door onszelf gemaakte keuze verzinnen we de reden van die keuze er ter plekke bij. Ook denken we van onszelf dat we op basis van onze persoonlijke waarden in bepaalde situaties X zullen doen, terwijl we in de praktijk vaak Y of Z doen. Dit laatste fenomeen is tientallen jaren geleden natuurlijk al pijnlijk overtuigend aangetoond en nog steeds omringen de voorbeelden hiervan ons dagelijks.

Als onze eigen verklaringen van ons gedrag meer 'narratives' zijn die invulling geven aan onze behoefte aan coherentie en betekenisgeving, dan het gevolg van introspectie, kan dit verstrekkende consequenties hebben voor zaken die wij al tientallen jaren vanzelfsprekend vinden. Eén voorbeeld binnen mijn eigen vakgebied hield mij de afgelopen weken bezig. Tot voor kort maakte ik me er druk om dat in veel bedrijven en organisaties gebruik gemaakt wordt van niet-gevalideerde persoonlijkheidsvragenlijsten. Dit wordt niet zelden ondersteund door HRM professionals en al dan niet gecertificeerde coaches. Op de site van de NOBCO/EMCC kwam ik bijvoorbeeld in het kader van een ruwe inventarisatie al 70 persoonlijkheidsvragenlijsten tegen waarvan van slechts een klein deel überhaupt iets bekend is over de mogelijke wetenschappelijke kwaliteiten. Nu twijfel ik overigens al langer over het effect van het gebruik van persoonlijkheidsvragenlijsten in coaching, maar het gebruik van niet gevalideerde vragenlijsten lijkt me sowiezo een twijfelachtige praktijk.

In het licht van een 'flat mind' kan ik deze irritatie echter wel relativeren. Tegenargumenten van coaches die van dit soort vragenlijsten gebruik maken zijn vaak: 'mensen herkennen zich erin' en 'we gebruiken dit vooral als een kapstok om dingen bespreekbaar te maken'. Als we inderdaad een improviserende mind hebben dan is het logisch dat wij ons vaak in de resultaten van een persoonlijkheidsvragenlijst denken te herkennen, ongeacht die uitkomst. Het zgn. 'choice blindness' fenomeen ondersteunt deze gedachte. Indien we deze resultaten vervolgens kunnen gebruiken als framework om te reflecteren op ons gedrag en dit ons helpt om dingen anders aan te pakken, lichter in het leven te kunnen staan, gemakkelijker keuzes te kunnen maken, etc. dan is daar niets op tegen, integendeel. Als we echter werkelijk geloven dat een dergelijk rapport ons vertelt wie wij werkelijk zijn en dat van hieruit betrouwbare voorspellingen kunnen worden gedaan over ons toekomstig gedrag, dan zouden we onszelf wel eens behoorlijk voor de gek kunnen houden. Dat we de ons in een rapport aangeboden 'verklaring' van ons gedrag accepteren omdat het een aantrekkelijk en aannemelijk verhaal is over onszelf waar we goed mee kunnen leven zegt misschien vooral iets over wat wij blijkbaar prettig vinden. Een mooi en helder verwoord verhaal over onszelf, dat goed lijkt te passen bij wat wij al van onszelf wisten. Gevalideerd of niet. Dat ons wellicht helpt bij onze vraagstukken. Misschien wel een mooie gedachte.

Date: 10:31 am on January 28th, 2016

Share this page: